Obraz Niemca w oczach Polaka, obraz Polaka w oczach Niemca. Studium nad staropolskimi traktatami kosmologicznymi przełomu XV i XVI wieku
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
In this article the author discusses scientific and cultural Polish-German relations at the turn of the 15th and 16th centuries. These considerations are based on the old Polish cosmographers: Wojciech of Brudzew, Jan of Głogów, Wawrzyniec Korwin and Jan of Stobnica. These works show that German scholars were regarded as scientific authorities and were an inspiration and source of knowledge for Polish scholars. However, the cosmological treatise by Jan of Głogów shows that Poles associated Germans with vice and crime, as evidenced by the example of Pontius Pilate, the governor of Judea, who was attributed German origins. The picture of Germans and their lands painted by Old-Polish cosmographers is apparently based on ancient and later authors, especially Solinus, Strabon and Aeneas Sylvius Piccolomini. Significant excerpts from these works were also made available to Polish readers to show them a multifaceted panorama of the Germanic lands. Wawrzyniec Korwin’s treatise also contains the opinions of Germans about Poland and Poles. The western neighbors of Poland-Lithuania were particularly keen on Cracow and its famous university and academic staff. The two nations were undeniably fascinated by each other’s science.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
POLITYKA PRAW AUTORSKICH
Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej, zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.
POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji niewyłącznej CreativeCommons (CC BY-NC-ND 4.0). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).
Bibliografia
Andersen H., Barker P., Chen X., The cognitive structure of scientific revolutions, Cambridge 2016.
Axer J., Rola kryptocytatów z literatury łacińskiej w polskojęzycznej twórczości Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki” 1982, z. 1-2, s. 167-177.
Axer J., Tradycja klasyczna w polskojęzycznej poezji renesansowej a mechanizmy odbioru tej poezji, „Pamiętnik literacki” 1984, z. 2, s. 201-217.
Balcerzan E., Przekład jako cytat, [w:] Miejsca wspólne. Szkice o komunikacji literackiej i artystycznej, red. E. Balcerzan, S. Wysłouch, Warszawa 1985.
Barker P., Albert of Brudzewo`s Little commentary on George Peurbach`s Theoricae nova planetarum, “Journal for the History of Astronomy” 2013, 44, s. 1-24.
Bolecki W., Historyk literatury i cytaty, [w:] Problemy teorii literatury, seria 4: Prace z lat 1985-1994, wybór H. Markiewicz, Wrocław 1998, s. 387-408.
Buszewicz E., Cracovia in litteris. Obraz Krakowa w piśmiennictwie doby odrodzenia, Kraków 1998.
Crowe M.J., Theories of the World from Antiquity to the Copernican Revolution, New York 1990.
Curtius E.R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski, Kraków 1997.
Delumeau J., Cywilizacja odrodzenia, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1987.
Dilke M., Dilke O.A.W., The Adjustment of Ptolemaic Atlases to Feature the New World, [w:] The Classical Tradition and the Americas, vol. I: European Images of the Americas and the Classical Tradition, part 1, red. W. Haase, M. Reinhold, Berlin 1993.
Evans J., Theory and practice of ancient astronomy, Oxford 1998.
Fulińska A., Naśladowanie i twórczość. Renesansowe teorie imitacji, emulacji i przekładu, Wrocław 2000.
Głowiński M., Mowa: cytaty, aluzje, „Teksty Drugie” 1994, nr 3 (27), s. 107-118.
Grzeszczuk S., Staropolska epopeja narodowa „Gofred abo Jeruzalem wyzwolona” Piotra Kochanowskiego, [w:] Arcydzieła literatury polskiej. Interpretacje, red. S. Grzeszczuk, A. Niewolak-Krzywda, t. I, Rzeszów 1987, s. 77-98.
Iłowiecki M., Dzieje nauki polskiej, Warszawa 1981.
Jan z Głogowa, Introductorium compendiosum in Tractatum sphaerae materialis Ioannis de Sacrobusto, Kraków 1506: Ioannes Haller,
Biblioteka Jagiellońska, BJ St. Dr. Cim. 4078, skany: http://hdl.handle.net/21.11103/sphaera.100929; Introductorium compendiosum in Tractatum sphaerae materialis Ioannis de Sacrobusto, Kraków 1513: Ioannes Haller, Biblioteka Kórnicka, Sygn.Cim.Qu2104, skany: https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/publication/edition/25 7220?id=257220; Introductorium
compendiosum in Tractatum sphaerae materialis Ioannis de Sacrobusto, Argentinae (Strasbourg): Johann Knoblauch, Ossolineum, Sygn. SD XVI.Qu.161, skany: https://polona.pl/item/introductorium-compendiosum-in-tractatu-m-sphere-materialis-
-joannis-de-sacrobusto,Njg5MDMyMTY/7.
Jan ze Stobnicy, Wprowadzenie do „Kosmografii” Ptolemeusza, opr. R.K. Zawadzki, Częstochowa 2021.
Knoll P.W., “A Pearl of Powerful Learning”. The University of Cracow in the Fifteenth Century, Leuden 2016.
Krawiec A.M., Ciekawość świata w średniowiecznej Polsce. Studium z dziejów geografii kreacyjnej, Poznań 2010.
Kwiatkowski S., Zakon niemiecki w Prusach a umysłowość średniowiecza. Scholastyczne rozumienie prawa natury a etyczna i religijna świadomość Krzyżaków do około 1420 roku, Toruń 1998.
Lloyd G.E.R, Nauka grecka po Arystotelesie, przeł. J. Lesiński, Warszawa 1998.
Markiewicz H., Z dziejów plagiatu w Polsce, [w:] tegoż, Prace wybrane, t. 2: Z historii literatury polskiej, red. S. Balbus, Kraków 1996, s. 370-414.
Mejor M., Książę Mikołaj Radziwiłł przy grobie Cycerona, [w:] tegoż, Florilegium. Studia o literaturze łacińskiej XIII-XVIII wieku w Polsce, Warszawa 2015, s. 236-240.
Michałowska T., Staropolska teoria genologiczna, Wrocław 1974.
Niewiara A., Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX wieku, Katowice 2000.
North J.D., Cosmos: An illustrated history of astronomy and cosmology, Chicago 2008.
Ojrzyński R., Obraz Polski i Polaków w pismach Eneasza Sylwiusza Piccolominiego (papieża Piusa II), Warszawa 2014.
Otwinowska B., Imitacja, [w:] Problemy literatury staropolskiej, seria 2, red. J. Pelc, Wrocław 1973, s. 381-458.
Pomian K., Zbieracze i osobliwości. Paryż - Wenecja XVI-XVII wieku, przeł. A. Pieńkos, Warszawa 1996.
Rybka E., Astronomia, [w:] Zarys dziejów nauk przyrodniczych w Polsce, red. J. Kuryłowicz, Warszawa 1983, s. 97-112.
Saliba G., Islamic science and the making of the European Renaissance, Boston 2007.
Sayili A., The observatory in Islam and its place in the general history of the observatory, Ankara 1960.
Simek R., Erde und Kosmos im Mittelalter. Das Weltbild vor Kolumbus, München 1992.
Starnawski J., Zagadnienie cytatu w dialogach z pierwszej połowy XVIII w., [w:] Między barokiem a oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie, red. K. Stasiewicz, S. Achremczyk, Olsztyn 1996, s. 209-232.
Szyrocki M., Niemiecko-polskie związki literackie, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1998, s. 581-584.
Wichowa M., Przekład, imitacja, mistyfikacja i kompilacja jako formy kultywowania dziedzictwa kultury antycznej w „Nowych Atenach” ks. Benedykta Chmielowskiego, [w:] Inwencja i inspiracja w kulturze wczesno nowożytnej, red. B. Niebelska-Rajca, M. Pieczyński, Warszawa 2018, s. 289-310.
Wielgus S., Z obszarów średniowiecznej myśli islamskiej, żydowskiej i chrześcijańskiej, Płock 2002.
Włodarski M., Dwa wieki kulturalnych i literackich powiązań polsko-bazylejskich 1433-1632, Kraków 2001.
Zawadzki R.K., Jan z Głogowa (1445-1507). Humanistyczne fascynacje średniowiecznego astronoma (na podstawie „Introductorium compendiosumin Tractatum sphaerae materialis Ioannis de Sacrobusto”), „Irydion. Literatura - Teatr - Kultura” 2017, t. 3,
nr 1, s. 25-40.
Zawadzki R.K., Wawrzyniec Korwin - życie i twórczość renesansowego humanisty, Częstochowa 2013.
Zientara B., Świt narodów europejskich. Powstawanie świadomości narodowej na obszarze Europy pokarolińskiej, Warszawa 2020.
Ziomek J., Prace ostatnie. Literatura i nauka o literaturze, Warszawa 1994.